[ Pobierz całość w formacie PDF ]
dzone w realizacji podobnych celów. 2 Jeżeli zautomatyzowana
ścieżka realizacji celu nie jest możliwa, ludzie wybierają spośród
repertuaru posiadanych zdolności te, które najlepiej pasują do danego
kontekstu. 3 Jeżeli ludzie wykonują zadanie, poprzez które reali-
zowany jest całkiem nowy cel, wtedy angażują się w planowanie
rozwijajÄ…ce strategie osiÄ…gania celu. 4 Kiedy ludzie konfrontowani
są z zadaniami złożonymi i wymagającymi, wtedy rozwijają lep-
sze strategie osiÄ…gania celu. 5 Kiedy ludzie sÄ… wytrenowani w stra-
tegiach odpowiednich dla osiągania celów trudnych, wtedy je też
stosujÄ….
Teoria ustanawiania celów zakłada występowanie szeregu mode-
ratorów i mediatorów w zależnościach między celem a wykonaniem
(Locke i Latham, 2002). Pierwszym z dwóch najważniejszych modera-
torów wykonania celu jest zaangażowanie w cel. Wykonanie celu jest
funkcją zaangażowania szczególnie w zadaniach trudnych, gdyż te
ostatnie wymagają większego wysiłku i wytrwałości. Zaangażowanie
w cel warunkują dodatkowo dwa czynniki. Jeden to ważność celu,
a drugi to samoskuteczność. Samoskuteczność zwiększa osiągalność
celu na trzy sposoby: a) przez skłonność do bardziej adekwatnego
uczenia się i zwiększania mistrzostwa prowadzącego do osiągania suk-
cesów; b) przez modelowanie (naśladowanie) roli lub znajdywanie
modeli, z którymi jednostka może się identyfikować; c) poprzez do-
głębną komunikację, dzięki której dokonuje się ekspresja zaufania
jednostki do własnych sił i możliwości osiągania celu.
Drugim moderatorem wykonania zadania i realizacji celu jest
sprzężenie zwrotne. Dla efektywnej realizacji celów ludzie potrzebują
informacji zwrotnej, streszczającej im uzyskiwany przez nich postęp
w realizacji celu. Informacja zwrotna ma działanie głównie motywują-
ce. Trzecim moderatorem w teorii ustanawiania celów jest złożoność
zadania. W miarę wzrostu złożoności zadania efektywne osiąganie
celu mniej zależy od strategii zautomatyzowanych, a coraz bardziej od
strategii świadomie (elastycznie) dopasowanych do zadania.
75
W koncepcji ustanawiania celów Locke a i Lathama zaangażowa-
nie w cel oraz samoskuteczność pełnią rolę czynników pośredniczących
między osiąganymi rezultatami działania a zewnętrznymi wzmocnie-
niami (działającymi na zasadzie np. informacji zwrotnej jak krytyka). Są
to najbardziej bezpośrednie świadome determinanty działania. Samo-
skuteczność ma szczególne znaczenie wtedy, kiedy występuje negatyw-
ne streszczające sprzężenie zwrotne (np. krytyka działania). Poziom
odczuwanej samoskuteczności osoby, następujący po takiej informacji
zwrotnej, determinuje to, czy cele ustanawiane po krytyce będą ambitne
czy nie ambitne.
PodsumowujÄ…c, obydwie przedstawione teorie w podobny spo-
sób podchodzą do kwestii autoregulacji działania (Bandura i Locke,
2003), wysuwając na plan pierwszy zasadę pozytywnego sprzężenia
zwrotnego zamiast dominującego dotychczas negatywnego sprzężenia
zwrotnego ukierunkowanego na korekcję błędów. Przekładając zało-
żenia powyższe na kwestie związane z badaniem i zapewnianiem ja-
kości procesu doradczego można powiedzieć, iż jakość doradztwa jest
bardziej funkcją podejmowania przez doradców ambitnych, nowych
i proaktywnie zorientowanych celów niż tradycyjnego kontrolowania
błędów (Bańka, 2005d, e, f). Jakość procesu doradczego w większym
stopniu jest funkcją świadomego i osobistego (personalnego) angażo-
wania się doradców w różnorodne cele niż funkcją zewnętrznej kontro-
li i stymulacji np. poprzez płace. Skuteczność tych ostatnich, zgodnie
z przedstawioną wyżej teorią, i tak jest mediowana przez skuteczność
własną doradców, czyli przekonanie dotyczące pewności, że jest się
w stanie wykonać dane zadanie. Poczucie skuteczności własnej deter-
minuje wybór celów i wolę działania doradcy i jeżeli tego zabraknie,
żadna zewnętrzna kontrola jakości nic nie pomoże. Aby jednak dorad-
ca mógł nabyć przekonanie, co do swoich możliwości działania,
wpierw musi mieć sposobność dokonywania tego, co wcześniej zostało
określone jako samoocena. Inaczej mówiąc, doradca musi najpierw
mieć możliwość porównania własnych osiągnięć w stosunku do okre-
ślonych standardów ewaluacyjnych. Standardy ewaluacyjne zawarte są
w definicji celu, gdyż cel jest zarówno produktem działania, jak i kry-
terium wykonania działania.
76
Moderatory po stronie klienta: Moderatory po stronie doradcy:
oczekiwania przywiÄ…zanie do celu
nawyki sprzężenia zwrotne
wola współpracy złożoność zadania
Doradca: Autosuperwizja: Samoskuteczność: Wybór celów: Autoregulacja:
kompetencje samoobserwacja poczucie Å‚atwych trudnych satysfakcja
doświadczenie samoocena kompetencji specyficznych wola stawiania
nawyki samowzmocnienie autorefleksja ogólnych czoła wyzwaniom
nastawienie na
rozwiÄ…zywanie
problemów
Efekt jakości: Jakość procesu
satysfakcja klienta doradczego
zabezpieczenie
interesów klienta
zaspokojenie
potrzeb klienta
Rycina 2. Zintegrowany model samobadania jakości
procesu doradczego
Aby jednostka mogła wytworzyć w sobie poczucie samo-
skuteczności, wpierw musi więc mieć możliwość autosuperwizji
(samobadania), czyli samoobserwacji, samooceny i samowzmacnia-
nia się. W tym kontekście samoocena to proces porównań, w którym
jednostka nabiera poczucia, że jest w stanie osiągnąć określony
w ramach celu standard wykonania zadania. Efektem tak rozu-
mianej samooceny jest samoskuteczność, która determinuje wybór
celów (trudnych vs łatwych, konwencjonalnych vs nowatorskich
etc.). Ustanowione cele warunkujÄ… procesy autoregulacji (satysfak-
cję i wolę stawiania czoła wyzwaniom), a te z kolei warunkują
jakość procesu doradczego. Zintegrowany model wpływu autosuper-
wizji, samoskuteczności, procesu ustanawiania celów i motywacji na
jakość procesu doradczego przedstawia Rycina 2., model ten integru-
je założenia teoretyczne zarówno teorii samoskuteczności Bandury,
jak i teorii ustanawiania celów Locke a i Lathama.
77
6. SKALA DO SAMOBADANIA JAKOZCI
PROCESU DORADZTWA ZAWODOWEGO
6.1. Podstawy teoretyczne skal do samobadania
jakości doradztwa
Jako główny cel narzędzia skonstruowanego do oceny jakości
[ Pobierz całość w formacie PDF ]