[ Pobierz całość w formacie PDF ]
2374
38 Hypatia w literackiej legendzie
À la beauté de l âme une splendeur visible,
Tels sont mes Dieux!
Ten ¿ywio³owy, pe³en egzaltacji i romantycznego zachwytu
nad niebem Greków wiersz koñczy siê opisem gniewu bisku-
pa, do którego nie przemawia wiara Hypatii w Swiat boskich in-
teligencji, w harmoniê rzeczy ziemskich i niebiañskich, w mi³oSæ
do naturalnego piêkna kosmosu. Cyryl grozi jej i jej Swiatu kl¹-
tw¹ zapomnienia, groxb¹ zapadniêcia w niepamiêæ wieków, za-
trat¹ starej kultury.
Wiersze Leconte de Lisle a by³y znane i czytane w krêgach
kulturalnego Swiata XIX wieku, a obraz Hypatii rozkochanej
w idealnych formach widzianego Swiata, w przeciwieñstwie do
zamkniêtego w sferze nienaruszalnych dogmatów katolickich
Cyryla, dotrwa³ do naszych czasów. Nawet i dzisiaj mimo woli
kojarzy nam siê postaæ Hypatii ze s³owami z wersetu de Lis-
le a: Le souffle de Platon et le corps d Aphrodite , które nasza
wyobraxnia uznaje za wiernie pasuj¹ce do obrazu tej klasycz-
nej, w naszych mniemaniach, Hellenki.
W tych samych latach, w których tworzy³ Leconte de Lisle,
nawi¹za³ do Hypatii w jednym ze swoich utworów, nieco m³od-
szy od niego poeta i pisarz Gérard de Nerval22, a póxniej
w latach osiemdziesi¹tych XIX wieku Maurice Barrès pozo-
staj¹cy ca³kowicie pod urokiem Le Parnasse contemporain .
Ten francuski nowelista, ¿urnalista i polityk opublikowa³ w 1888
roku tom pism pt. Sous l oeil des barbares, w którym znajdowa³a
siê traktuj¹ca o Hypatii nowela La Vierge assassinée23. W liScie
skierowanym do wydawcy noweli, stanowi¹cym zarazem wstêp
do niej, wyznaje Barrès, ¿e czuje siê w niej atmosferê Parnasu
( On y sent l atmosphère parnasienne )24.
Dowiadujemy siê zreszt¹ dalej, ¿e napisa³ tê nowelê na proS-
bê swojego mistrza Parnasu Leconte de Lisle a. On sam
zwyk³ nazywaæ ten utwór Les sacrifices superflus lub Les Héroismes
superflus25. Jest to produkt jego m³odoSci, gdy¿ jak sam siê przy-
znaje, napisa³ go maj¹c 20 lat. I jest to rzeczywiScie próba wiel-
ce m³odzieñcza, pe³na z jednej strony bukolicznego entuzja-
zmu dla antyku greckiego, z drugiej ch³odna i marmurowa
w prezentacji filozofii i greckich cnót moralnych. Warto wiêc
przyjrzeæ siê jej nieco bli¿ej szczególnie ¿e jest to ju¿ dla nas
2374
Hypatia w literackiej legendzie 39
pisarstwo out of fashion, brzmi¹ce w obrêbie naszych upodobañ
literackich nieco zabawnie i humorystycznie.
La Vierge assassinée zaczyna siê b³ogim opisem spotkania m³o-
dego Lucjana z urocz¹ i piêkn¹ kurtyzan¹ aleksandryjsk¹ Ama-
ryllis nad brzegami kana³u nilowego, wype³nionego nenufara-
mi, wSród kwitn¹cych kwiatów i drzew nadbrze¿nych, zza któ-
rych przeb³yskuj¹ marmury Swi¹tyñ i rzexb greckich. Widaæ te¿
budowle miasta i okrêty stoj¹ce w rozleg³ym porcie Aleksandrii.
Lecz s³yszymy, ¿e bogaty i piêkny Swiat aleksandryjski chyli siê
ku upadkowi: La ville étend ses bras sur l océan et semble ap-
peler l univers entier dans sa couche perfumée et fiévreuse, pour
aider à l agonie d un monde et à la formation des siècles nou-
veaux 26. Amaryllis dostrzega zmiany wkraczaj¹ce w ¿ycie Gre-
ków aleksandryjskich i coraz mniej mySli o mi³oSci i o swoich
kochankach. Doznaje te¿ wielkiego wra¿enia, gdy po raz pierw-
szy widzi Athéné (tak nazywa siê w noweli Hypatia) pod¹¿aj¹-
c¹ do Serapeum extasiée et en robe blanche , o której ju¿ od
dawna wie, ¿e jest ona une divinité chaste . Amaryllis pragnie
siê z ni¹ spotkaæ i prosiæ tê, która sait les choses , by ukoi³a
jej smutki i z³e przeczucia. Zmierzaj¹c do Serapeum, gdzie
zwyk³a przebywaæ Hypatia, Lucjan i Amaryllis spotykaj¹ wSród
t³umu ulicznego równie¿ chrzeScijan: une populace hurlante,
pleine de figures féroces et enthousiastes , którzy przepêdzaj¹
z miasta ¯ydów. Serapeum, do którego weszli: dominant les
splendeurs, les luxures et tous les fanatismes de la ville , jawi
siê ju¿ dzisiaj comme le tombeau d Hellas . Tutaj jednak¿e
Athéné nadal gromadzi Hellenów i prowadzi wyk³ady oraz dys-
kusje na temat filozofii i kultury greckiej. Dziewica Athéné wita
Lucjana i Amaryllis z radoSci¹, widz¹c w Amaryllis wcielenie
Cyprydy. Zachwycaj¹c siê piêknoSci¹ Amaryllis Hypatia mówi:
Tu connaîtras ce que fut la Grèce, ses portiques sous un ciel
bleu, ses bois d oliviers toujours verts et que berçait l heleine
des dieux, la joie qui baignait les corps et les esprits saints, et
[ Pobierz całość w formacie PDF ]