[ Pobierz całość w formacie PDF ]
przypominającej broń stosowaną na wojnie, pojawiają się włócznie dla przyjemności", w
których wyostrzony czubek zastąpiono zębatym kółkiem, by uniemożliwić wbicie włóczni
głęboko w ciało przeciwnika. W tej samej epoce społeczność turniejów tworzy zamknięty
krąg i nabiera cech arystokracji. Drobny szlachcic, jak Wilhelm le Marechal, mógł zrobić ma-
jątek dzięki turniejom u schyłku XII stulecia. Sprawa staje się trudniejsza w następnym wieku
i niemożliwa pózniej; pasowanie na rycerza, niezbędne, aby móc przystąpić do turnieju rycer-
skiego (istnieją walki na kopie i turnieje dla giermków), stało się bardzo kosztowne i zastrze-
żone dla tych, którzy mogą wykazać się czterema rycerzami wśród przodków. Nagrody wy-
grywane na turniejach dla przyjemności" maleją, a okupy i branie łupu stopniowo zanikają;
praktycznie pozostaje tylko zabieranie koni. Oznacza to, że turniej przestaje być sposobem na
zyskanie awansu społecznego i przekształca się w arystokratyczny sport, kosztowny, prestiżo-
wy, zastrzeżony dla wąskiej i zamkniętej społeczności, zdominowanej przez kilka wielkich,
wciąż tych samych rodów, pojawiających się w tekstach między 1100 a 1400 rokiem.
Walki wręcz, walki na kopie, okrągłe stoły. W miarę upływu czasu zmianom ulegają
same turnieje. Wielkie walki wręcz z XII wieku utrwalają się, z ich stałymi cechami: zbioro-
wego udziału, z włócznią i mieczem, w szarży i w walce w ciżbie, na wzór wojen, których
stanowiÄ… skodyfikowanÄ… replikÄ™. KonkurencjÄ… dla nich sÄ… jednak walki na kopie, cieszÄ…ce siÄ™
większym powodzeniem u dam, wciąż (XIII - XV wiek) obserwujących turnieje, a wyżej ce-
niących indywidualne wyczyny dokonywane na ich oczach przez dwóch tylko zawodników.
Walki na kopie są też lepiej widziane przez władze świeckie i kościelne, gdyż są mniej zabój-
cze. Dwaj przeciwnicy stajÄ… tu oko w oko na ograniczonej powierzchni otoczonej palisadami,
lices, bez żadnej bariery; bariery rozdzielające walczących pojawiają się dopiero w XV wie-
ku. Zcierają się oni w szarżach wyłącznie z długimi włóczniami. Aspekt wojenny utrzymuje
się oczywiście, gdyż głównym elementem bitwy wciąż jest szarża. Ustępuje jednak miejsca
aspektowi ludycznemu, a przede wszystkim uroczystościom. Jest to jeszcze bardziej prawdzi-
we w odniesieniu do okrągłych stołów, najwyrazniej inspirowanych przez powieści arturiań-
skie. Uroczystości te wydają się raczej dostarczać okazji do spotkań wielkiego świata niż
szczególnych form gier wojennych, chociaż odbywają się podczas nich starcia dla przyjem-
ności". Natomiast czyny zbrojne, wyczyny (pas d'armes), kiedy trzeba bronić mostu, brodu,
przejścia, przeciwstawiają sobie do ostatniej kropli krwi" obrońców" i napastników", za-
równo pieszo, jak konno. Najsłynniejszym przypadkiem jest sławetna walka trzydziestu", w
której w 1531 roku w Ploermel zmagały się garnizony z dwóch sąsiednich zamków, z których
jeden popierał dom Montfort, a drugi - dom Blois. Tego rodzaju walki upodobniły się do sko-
dyfikowanych starć, które podczas wojny stuletniej niejednokrotnie w swoistych turniejach
stawiały naprzeciw siebie rycerzy z oblężonego miejsca i rycerzy, którzy ich otaczali. Takie
spotkania znowu czerpią zarówno z wojny, jak z turniejów. Chcąc wyjaśnić rządzące nimi we-
dle prawa reguły, Godfryd z Charny stawia swe pytania na temat walki na kopie, turnieju i
wojny; niestety, nie znamy udzielonych mu odpowiedzi.
Ewolucja broni. Turnieje, a w jeszcze większym stopniu walki na kopie, spowodowały istną
ewolucję uzbrojenia, które nabrało specyficznego charakteru. Aby ograniczyć ryzyko śmierci
lub ciężkich ran, zaprojektowano broń obronną, o której już była mowa. Tak więc hełm, w za-
sadzie nie zmieniony, w XIII wieku przybiera kształt cylindryczny z płaskim wierzchem; ma
szpary na oczy i otwory zapewniające (słabo) pewną wentylację, bardzo nieskuteczną w cie-
płych krajach; krzyżowcy boleśnie tego doświadczyli. Sto lat potem, przede wszystkim na
turniejach, hełmy zostały umocnione i zaczęto na nich umieszczać czuby i kity. Różnica mię-
dzy hełmem wojennym a hełmem na turniej staje się jeszcze bardziej wyrazista pod koniec
XIV wieku. To samo dzieje się ze zbroją płytową, która w wieku XIV przekształca się w kol-
czugę i poszerza się na użytek walki na kopie, zwłaszcza po lewej stronie piersi, bardziej na-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]